Kiểm tra sức khoẻ thai nhi

Kiểm tra sức khoẻ thai nhi là việc đánh giá tình trạng của thai dựa trên những hình ảnh khi siêu âm, cân nặng và cử động của thai và đối chiếu với bảng tiêu chuẩn, từ đó biết được thai nhi bình thường hay bất thường để can thiệp kịp thời, đảm bảo thai nhi khoẻ mạnh.

Khi kiểm tra tại bệnh viên bằng siêu âm, thông số được sử dụng để đánh giá tình trạng thai nhi là chỉ số thai nhi. Chỉ số thai nhi là sự thay đổi các chỉ số về đường kính túi thai, chiều dài đầu-mông, đường kính lưỡng đỉnh, chiều dài xương đùi, chu vi vòng bụng, chu vi đầu và cân nặng thai ước tính. Sự phát triển của thai được phản ảnh thông qua sự thay đổi của các thông số này.

Ngoài ra, cử động thai cũng là dấu hiệu để đánh giá được tình trạng sức khoẻ của thai nhi.

Kiểm tra sức khoẻ thai nhi thông qua chỉ số thai nhi như thế nào ?

Chỉ số thai nhi gồm nhiều thông số, các thông số này thay đổi tuỳ thuộc vào từng tuần tuổi của thai.

Bảng 1 : Chỉ số thai nhi theo tuần từ tuần 1 – 20

Từ tuần 1 đến tuần thứ 6, phần lớn các mẹ chưa phát hiện mang thai, lúc này thai chỉ mới được hình thành, nếu túi thai chưa vào được trong tử cung thì việc siêu âm cũng không có kết quả.

Từ tuần 4 – 6, phôi thai sẽ được hình thành trong bụng mẹ. Lúc này có thể đo được đường kính túi thai và chiều dài đầu mông.

Vì thế, từ tuần 12, các chỉ số thai nhi phần nào được hoàn thiện, lúc này này, có thể đo được các thông số như đường kính lưỡng đỉnh, chiều dài đầu mông, chiều dài xương đùi, chu vi vòng bụng, chu vi đầu cũng có thể đo được.

Bảng 2 : Chỉ số thai nhi từ tuần 21 – 40

Trong giai đoạn này, các bộ phận của thai đã dần hoàn thiện, chỉ số thai nhi theo tuần cũng thay đổi rất nhiều đặc biệt là các chỉ số về chiều dài và cân nặng của thai.

Để biết được tốc độ phát triển của thai, chỉ số thai nhi của bé sẽ được đối chiếu với chỉ số tiêu chuẩn.

Cân nặng thai nhi là gì?

Bảng 3 : Cân nặng theo tuổi và các đường bách phân vị

Tuổi thai (tuần)	Bách phân vị thứ 5	Bách phân vị thứ 10	Bách phân vị thứ 50	Bách phân vị thứ 90
24	435	498	674	977
25	480	558	779	1138
26	529	625	899	1362
27	591	702	1035	1635
28	670	798	1196	1977
29	772	925	1394	2361
30	910	1085	1637	2710
31	1088	1278	1918	2986
32	1294	1495	2203	3200
33	1513	1725	2458	3370
34	1735	1950	2667	3502
35	1950	2159	2831	3596
36	2156	2354	2974	3668
37	2357	2541	3117	3755
38	2543	2714	3263	3867
39	2685	2852	3400	3980
40	2761	2929	3495	4060
41	2777	2948	3527	4094
42	2764	2935	3522	4098

Trong từng giai đoạn, để xác định cân nặng của thai, bác sĩ sẽ có các cách đo khác nhau trên siêu âm, dựa theo tổng hợp các chỉ số về : đường kính lưỡng đỉnh, chu vi vòng đầu, chu vi vòng bụng, chiều dài xương đùi, chiều dài xương cánh tay.

Đánh giá thai chậm phát triển trong tử cung khi cân nặng ước tính dưới đường bách phân vị thứ 10 so với tuổi thai.

Yếu tố ảnh hưởng cân nặng của thai nhi

- Sức khỏe của mẹ: Nếu mẹ bị mắc những các bệnh kèm theo như tiểu đường, béo phì thì cân nặng của thai nhi có xu hướng lớn hơn so với bình thường.

- Vóc dáng của người mẹ.

- Mức tăng cân của mẹ: Nếu mẹ tăng cân quá ít hoặc không tăng cân, thai nhi có thể thiếu cân, suy dinh dưỡng. Ngược lại, nếu tăng cân quá nhiều, thai nhi có thể sẽ khá to, thường phải sinh mổ.

- Thứ tự thai: Thai sau thường có xu hướng lớn hơn thai đầu. Tuy nhiên, nếu khoảng cách giữa 2 lần sinh quá sát nhau, bé thứ 2 cũng có thể bị nhẹ cân.

- Số lượng thai trong bụng mẹ: Nếu mẹ mang đa thai, song thai, cân nặng của từng bé cũng có thể thấp hơn bình thường.

- Yếu tố di truyền, chủng tộc.

Các dạng phát triển của thai nhi

- Thai nhi phát triển hơn so với tuổi thai

Thai nhi có cân nặng ước tính lớn hơn bách phân vị thứ 90 so với tuổi thai. Lúc này, cần tiến hành siêu âm và kiểm tra để tìm hiểu nguyên nhân bởi vì thai quá lớn có thể gặp khó khăn trong quá trình chuyển dạ và sinh con, hơn nữa thai nhi có nguy cơ mắc các bệnh như tiểu đường, béo phì, bệnh đường tiêu hóa, ung thư…

- Thai nhi phát triển kém so với tuổi thai

Thai nhi có cân nặng ước tính nhỏ hơn bách phân vị thứ 10 so với tuổi thai. Bác sĩ sẽ chỉ định một vài xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân như chức năng nhau thai, dây rốn, chế độ dinh dưỡng, các vấn đề về tâm lý của mẹ… để bác sĩ tư vấn cách điều chỉnh phù hợp như thay đổi chế độ dinh dưỡng hay cách thư giãn, nghỉ ngơi hợp lý.

Khi thai phát triển kém hơn mức bình thường, ngoài nguy cơ suy dinh dưỡng, yếu ớt khi lớn lên, trọng lượng thai nhi quá nhỏ còn dẫn đến nguy cơ mắc bệnh viêm phổi, sức đề kháng kém, làm ảnh hưởng sự phát triển trí thông minh…

Cử động của thai nhi là dấu hiệu dễ nhận biết nhất cho thấy thai nhi đang phát triển. Cử động thai bao gồm những cảm giác thai nhi đang vận động như xoay, đạp, cuộn tròn trong bụng mẹ.Các cử động này diễn ra đều đặn trong lúc thai tỉnh.

Theo dõi cử động thai nhi là phương pháp đơn giản và tiết kiệm. Tuy nhiên, nếu thực hiện không đúng cách có thể gây ra nhầm lẫn. Theo dõi cử động thai hay theo dõi thai máy giúp theo dõi tình trạng của thai nhi bằng cách đếm số lần thai máy trong một giờ đồng hồ, từ đó, phát hiện được các bất thường.

Khoảng thời gian người mẹ bắt đầu cảm nhận được cử động thai là khác nhau. Đối với thai phụ mang thai đầu thường là tuần thứ 18 - 20; thai phụ mang thai những lần sau thì sớm hơn khoảng từ tuần 16 - 18. Và cử động thai rõ nhất thường ở thời điểm sau tuần 28 của thai kỳ. Sau 27 tuần, các cử động thai có thể ít hơn trước nhưng thai vẫn phát triển bình thường vì thai nhi đã có khả năng nhận thức được cử động, do đó, mỗi cử động tuy chậm hơn nhưng lại mạnh hơn.

Cử động thai ít hay nhiều sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:

- Tình trạng đe doạ: cử động ít hơn để giảm tiêu hao năng lượng.

- Trạng thái ngủ của thai: lúc này, thai sẽ ít hoặc không cử động.

- Lượng nước ối.

- Vị trí của nhau thai.

- Tư thế của thai nhi: thai nằm cử động nhiều hơn ngồi và đứng.

- Thói quen của mẹ: hút thuốc, uống rượu bia, sử dụng thuốc.

Cách đếm cử động thai

Thời điểm: Sau khi ăn và vào những thời điểm nhất định trong ngày.

Chuẩn bị: Tiểu tiện trước khi đếm, nằm thư giãn và đặt tay lên bụng để đếm số cử động.

Tiến hành: Trong vòng 2 giờ đồng hồ, đếm và ghi nhận số cử động thai trong khoảng thời gian này. Nếu số lần cử động của thai nhi từ 10 lần trở lên là bình thường.

Từ tuần thứ 28 trở đi, nếu sau 2 giờ theo dõi, thai nhi cử động dưới 10 lần, người mẹ nên nằm nghiêng trái và tiếp tục theo dõi trong 2 giờ nữa. Nếu vẫn dưới 10 lần, cần báo ngay cho nhân viên y tế.

Trong lúc thai tỉnh, số cử động trung bình của thai nhi là 16 - 45 lần/giờ và ít nhất là 3-4 lần/giờ. Nếu cử động ít hơn, có thể thai đang ngủ hoặc đang có vấn đề sức khỏe. Tuy nhiên, nếu thai cử động quá nhiều (hơn 20 lần), có thể thai đang bị stress hay chính người mẹ đang căng thẳng. Khi đó, người mẹ nên thử giãn, nghỉ ngơi. Nếu cử động vẫn tăng nhanh, dồn dập, nên đến bệnh viện kiểm tra, đề phòng bất thường xảy ra.

Việc theo dõi cần ghi chép lại để thuận tiện hơn trong việc theo dõi.

Xử lí khi số cử động thai giảm

Khi số cử động thai giảm, cần báo ngay cho nhân viên y tế để đánh giá lại tình trạng của thai nhi. Nếu không có gì bất thường, nhân viên y tế cần giải thích cho thai phụ và hướng dẫn cách chăm sóc, theo dõi về sau nhằm làm cho thai phụ yên tâm. Nếu có bất thường, thai phụ cần được nhập viện để có hướng xử trí kịp thời.